Na rynku obecnie dostępne jest morze poradników i tytułów popularnonaukowych o tematyce psychologicznej. Tego typu literatura stała się prawie tak popularna jak powieści. Nie ma w tym nic dziwnego, przecież książki od wieków są głównym źródłem wiedzy. Wielu z nas szuka prawdy na papierowych stronicach lub ekranach e-czytników. W których książkach można znaleźć prawdę na temat ludzkiej osobowości?
Książka książce nierówna
Rynek wydawniczy nie jest już tak selektywny, jak kiedyś. Podobnie jak mediami, rządzą nim pieniądze, dlatego nie wszystko, co możemy kupić w księgarniach jest dobre i wartościowe. Łatwo trafić na pozycje, które właściwie nie mają żadnej – lub niewielką – wartość naukową i mogą wprowadzać w błąd, oferując niesprawdzoną wiedzę. Wiele takich książek opiera się na błędnej teorii typów osobowości.
Jest też wiele pozycji, które co prawda nie zaszkodzą, ale nie niosą za sobą nic naprawde przydatnego i nowego. Głoszą hasła “Uwierz w siebie”, ale nie tłumaczą jak dokładnie to zrobić i dlaczego jest to czasami takie trudne.
Większość badaczy i specjalistów z zakresu psychologii wzdryga się na widok niektórych poradników wypuszczanych na rynek. Może nawet nie ze względu na ich słabą wartość merytoryczną, ale ze względu na popularyzowanie błędnych i często szkodliwych przekonań. Wszystkim zaangażowanym w tę dziedzinę zależy przecież, aby czytelnicy mogli w książkach na temat psychologii odnaleźć prawdę i sprawdzone naukowo teorie.
W tym artykule podamy parę wskazówek, jak skutecznie szukać dobrej i sprawdzonej literatury popularnonaukowej, a także zaprezentujemy parę tytułów, które mogą zaciekawić każdego, kto pragnie lepiej poznać psychologię osobowości.
Jak szukać dobrych książek?
Autor
Każdy wie jak tworzy się CV. Niektórzy są bardzo uczciwi, piszą tylko prawdę i to w prostych słowach, nie ubarwiając swoich dokonań pięknymi frazami i zawodowym słownictwem, często ledwie zrozumiałym dla nich samych. Są też tacy, których CV wyglądają bardzo profesjonalnie i wskazują na duże kompetencje, ale nie mają zbyt wiele wspólnego z prawdą. Podobnie dzieje się z opisami autorów książek, te na tylnej stronie okładki brzmią zwykle bardzo imponująco, i czasami faktycznie takie są, ale nie zawsze. Zanim pozwolicie, by ogarnęła was wizja, w której kupujecie książkę objawionego geniusza, wygooglujcie informacje na temat autora. Poczytajcie o nim, sprawdźcie inne jego publikacje. Jakie ma wykształcenie? Gdzie pracował i z kim? Co na jego temat mówią inni specjaliści z danej dziedziny?
Nie oznacza to, że macie sięgać tylko po książki napisane przez profesorów uniwersyteckich, ale dobrzy i rzetelni pisarze, którzy dbają o jakość swojego dorobku, zwykle zostawiają po sobie ślad, który można wyczytać z ich biografii.
Recenzje
Nie chodzi o recenzje na stronie księgarni albo autora książki. Oczywiste jest, że będą one tylko zachęcać do zakupu. Poszukajcie głębiej, na stronach poświęconych psychologii, najlepiej pisane przez innych psychologów, czy znawców tematu. Jeśli nie znaleźliście niczego, to także świadczy o jakości pozycji. Nowym wydaniom, które budzą entuzjazm środowiska, zwykle poświęca się czas, o książkach bez znaczenia nikt nie pisze.
Bibliografia
Długa, czy krótka? Zawierająca klasyczne pozycje czy nie? Być może będzie ciężko to ocenić osobie, która dopiero zaczyna swoją przygodę z nauką, bo co to znaczy pozycje klasyczne? To zrozumiałe i właściwie nie o to chodzi, aby wczytywać się we wszystkie źródła, z których autor czerpał wiedzę i inspiracje. Zresztą byłoby to o tyle trudne, że w książkach, które bazują na najnowszych i sprawdzonych badaniach, bibliografie bywają bardzo długie. Najważniejszym pytaniem jest, czy książka w ogóle ma bibliografie. Książki popularnonaukowe bez źródeł nie powinny budzić zaufania. Przyjęte jest, ze jeżeli pisarz powołuje się na jakąś teorie, badania, albo spostrzeżenia, musi to ująć w przypisach i bibliografii. Jeśli ich nie ma, to skąd autor wziął swoją wiedzę?
Dobre książki o osobowości i nie tylko
Poniżej przedstawiamy, naszym zdaniem najbardziej wartościowe i sprawdzone tytuły na temat psychologii osobowości i nie tylko. Zadbaliśmy, aby rekomendowane tytuły były nie tylko ciekawe, ale także rzetelne naukowo.
“Ciszej proszę… Siła introwersji w świecie, który nie może przestać gadać” – Susan Cain
Susan Cain to absolwentka Princeton i doktorantka na Harvard University. Nie jest psychologiem, studiowała prawo, a potem przez 7 lat pracowała na Wall Street. Była konsultantem negocjacyjnym, prowadziła firmę w tym zakresie. Potem jednak zmieniła kierunek działania, na bardziej dopasowany do jej osobowości. Zainteresowała się introwertyzmem i rozpoczęła poszukiwanie informacji na ten temat. Jej prace nad książką na temat introwertyków poskutkowały powstaniem Cichej Rewolucji. Cain stała się orędowniczką na rzecz ludzi, którzy niekoniecznie dobrze czują się w głośnym i zabieganym świecie.
Jej książka jest nie tylko ciekawie napisana, ma też solidne podstawy naukowe i widać w niej zaangażowanie autorki w temat osobowości. Susan Cain nie poprzestała na czytaniu książek w tej tematyce, ale odwiedzała też specjalistów z zakresu psychologii i zadawała pytania, które pomogły jej i czytelnikom, zrozumieć czym jest osobowość.
“Ciszej proszę…” nie jest poradnikiem, to książka, której celem jest poszerzenie spojrzenia czytelnika na świat. Cain sprzeciwia się temu, by wszystkich traktować jednakowo, uważa, że powinniśmy mieć możliwość pracować i rozwijać się w warunkach dopasowanych do naszej osobowości. Nie ocenia, nie krytykuje, ale raczej pokazuje i wyjaśnia problem, a także proponuje rozwiązania. A poza tym, czyta się ją naprawdę dobrze.
“Potęga osobowości. Jak łączyć siły introwertyków i ekstrawertyków by osiągać niezwykłe rezultaty” Sylvia Lohken
Sylvia Lohken w swojej książce stara się wyjaśnić, w jaki sposób introwertycy, ekstrawertycy i ambiwertycy myślą, czują i działają w określonych sytuacjach. Niewątpliwym atutem jest to, że autorka przedstawia mocne strony i zagrożenia płynące z posiadania konkretnej cechy – podkreśla, że nie ma lepszych czy gorszych, po prostu są one inne. Czytelnicy mogą bliżej przyjrzeć się różnicom między introwertykami a ekstrawertykami, które uwidaczniają się w codziennym życiu, pracy w zespole, zarządzaniu czy sprzedaży, sytuacjach stresowych. Dostają też praktyczne wskazówki jak pozostać sobą i działać w zgodzie z własną osobowością.
“Psychologia. Kluczowe koncepcje. Psychologia osobowości” – Philip Zimbardo
Zimbardo to jeden z bardziej rozpoznawalnych, współczesnych psychologów. Jest profesorem na Uniwersytecie Stanforda, a oprócz tego autorem licznych publikacji. Pisze zarówno książki popularnonaukowe, jak i podręczniki akademickie. W 2002 pełnił funkcję przewodniczącego Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Znany jest ze swojego eksperymentu więziennego. Bardzo kontrowersyjnego, ale także ciekawego badania, w którym z pomocą ochotników odgrywał realia więzienia. Dzieląc ludzi na strażników i więźniów, obserwował ich zachowania, miał nadzieje określić w ten sposób, jak działa ludzka psychika pod wpływem stresu, przekonań i odgrywania roli. Eksperyment został przerwany, ponieważ badani zbyt mocno angażowali się w swoje zadania i stało się to dla nich niebezpieczne.
Zimbardo umie pisać zrozumiale, nie nadużywa akademickiego języka, co czyni jego pracę przystępnymi, zarówno dla studentów jak i dla osób, które dopiero zaczynają interesować się psychologią. “Psychologia. Kluczowe koncepcje” to seria podręczników, której zadaniem jest popularyzowanie wiedzy psychologicznej. Znajdziemy tu, teorie, badania i pojęcia, które trzeba znać, by sprawnie poruszać się w labiryncie tej dziedziny. Lektura jednak nie będzie przytłaczająca.
Polecamy ją szczególnie dla tych, którzy spragnieni są wiedzy. Nie jest to książka, która pomoże nam w autodiagnozie albo zmieni nasze życie. Celem Zimbardo nie jest zrobic z nas specjalistów z zakresu psychologii osobowości, ale raczej wyposażyć nas w sprawdzoną wiedzę, która będzie nam przydatna w życiu i ułatwi nam zrozumienie ludzkich zachowań i przekonań.
“Teorie osobowości” Gardner Lindzey, Hall Calvin S., Campbell John B.
„Teorie osobowości” to podręcznik akademicki, którego treść przekazana jest w sposób przystępny nie tylko dla studentów psychologii. Napisany jest w sposób rzetelny i zgodny z aktualną wiedzą w zakresie osobowości. Podręcznik zawiera 15 rozdziałów, w których znajdziemy odpowiedzi na wiele pytań. Podczas lektury dowiadujemy się jakie poglądy przedstawiali znani twórcy psychologii oraz czym różnili się od siebie. Prawie każdy rozdział zawiera wprowadzenie do danej teorii, łącznie z życiorysem jej autora, co ułatwia zrozumienie kontekstu.
Książka podzielona jest na pięć części. W trzech z nich, poza wprowadzeniem (Istotne cechy teorii osobowości) oraz końcowymi wnioskami, autorzy opisali inne spojrzenia na kwestie osobowości: (1) teorie uwypuklające psychodynamikę , (2) strukturę osobowości i (3) spostrzeganą rzeczywistość. Znajdziemy tam zarówno opis klasycznej teorii psychoanalitycznej Sigmunda Freuda, jak również warunkowania sprawczego Skinnera – znajdujących się w swoich poglądach na „przeciwległych biegunach”.
Podręcznik jest bogatym źródłem wiedzy o osobowości oraz jej dopełnieniem z racji, że znajdziemy w nim jedynie krótką informację o pięcioczynnikowej teorii osobowości, czyli Wielkiej Piątce autorstwa Paula Costy i Roberta McCrae’a, na której opiera się nasz kwestionariusz osobowości PERSO.IN®️. Lektura „Teorii osobowości” z pewnością będzie inspiracją do zgłębienia wiedzy z tego zakresu i zachętą do wyrobienia poglądów na temat poznanych teorii.
„Mówili, że jestem zbyt wrażliwa” Federica Bosco
„Mówili, że jestem zbyt wrażliwa” to książka dedykowana tym, którzy myślą za dużo i za bardzo się przejmują. Ale kim oni są? Autorka opisuje osoby hiperwrażliwe jako nieśmiałe i wrażliwe w dzieciństwie, bardzo podatne na nastroje panujące w otoczeniu, przeżywające sztukę i swój własny wewnętrzny świat w sposób niezwykle ubogacony. Osoby wysoko wrażliwe są też mniej odporne na ból, szybciej odczuwają skutki zażytych substancji, nie lubią zmian i potrzebują więcej czasu w samotności. Napisana jest w sposób szczególny – nie piórem psychologa lub psychiatry, lecz z perspektywy kobiety, która od dzieciństwa mierzyła się z hiperwrażliwością. Na przykładach z własnego życia podaje sytuacje, w których czuła się niedopasowana i inna. Swoją opowieść zaczyna od wczesnego dzieciństwa, kończąc na dorosłości. Lata terapii i zdobywanej wiedzy na temat hiperwrażliwości pozwoliły jej na stworzenie obszernych wskazówek dla mniej świadomych wrażliwców.
Autorka tłumaczy sposób funkcjonowania osoby wysoko wrażliwej oraz docieka źródła hiperwrażliwości. Pozycja może nie naukowa, ale z pewnością ważna dla osób wysoko wrażliwych, ich rodzin oraz dla pasjonatów osobowości. Przed zajrzeniem do tej książki zalecamy lekturę naszego artykułu – Jak żyć z dużą wrażliwością na trudności.
“Dawaj i bierz” Adam M. Grant
Adam M. Grant to profesor psychologii, autor książek oraz mówca, którego możemy zobaczyć chociażby na konferencjach TED. W swojej książce podkreśla, jak ważne są nasze preferencje odnośnie wzajemności, czyli stosunku dawania do brania. Autor wskazuje na trzy grupy ludzi: dawców, biorców i dopasowanych/rewanżystów. Jakie szanse na sukces ma każda z nich? Grant poparł swoje przemyślenia badaniami. Dzięki temu z lektury dowiecie się również jak te trzy grupy powiązane są z osobowością (w rozumieniu teorii Wielkiej Piątki). Szczególnie dla osób, które sądzą, że są zbyt ugodowe 😉
“Wielkie i te nieco mniejsze pytania psychologii” – Wiesław Łukaszewski
Czym jest potęga wyobraźni? Jak wygląda kontrola nad umieraniem? Dlaczego ludzie chcą być piękni? Czy człowiek rodzi się gotowy? Co to jest inteligencja? I wiele innych. Potężna książka dla ciekawskich. Może nie będzie lekką lekturą na wakacje, ale na pewno sprawdzi się jako ciekawe i sprawdzone źródło wiedzy. Wszystko, co warto wiedzieć na temat psychologii, nie tylko z zakresu osobowości, ale ogólnie, całej dziedziny. Wiesław Łukaszewski to świetny polski psycholog, profesor, specjalista w zakresie psychologii społecznej i osobowości.
Wielkie i nieco mniejsze pytania to dociekanie, próba zrozumienia świata w oparciu o najnowsze badania i teorie. Dostępna dla osób, które chcą wiedzieć więcej, zarówno jako wciągająca lektura, jak i wartościowa pozycja na półce, po które sięga się gdy potrzebujemy znaleźć odpowiedź.
Na zakończenie
Nasze domowe księgozbiory mogą uginać się od wartościowych książek, przyglądanie się im sprawia satysfakcję. Nie ma przecież większej przyjemność nad tą, która daje wiedza, zdobywana przyjemnie i bez wysiłku. Mamy nadzieję, że powyższy artykuł pomoże w udanych łowach ciekawych i wartościowych lektur, które będą nie tylko umilały wieczory, ale także rozwijały, uczyły i bawiły.
Bibliografia:
Bosco, F. (2019). Mówili, że jestem zbyt wrażliwa. Feeria Young.
Cain, S., & Korpanty, J. (2012). Ciszej proszę…: siła introwersji w świecie, który nie może przestać gadać. Laurum, MT Biznes.
Campbell J. B., Hall C. S., Gardner L. (2010). Teorie osobowości. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Grant, A. (2014). Dawaj i bierz. Muza.
Lohken, S. (2014). Potęga osobowości. Jak łączyć siły introwertyków i ekstrawertyków by osiągać niezwykłe rezultaty. Studio Emka.
Łukaszewski, W. (2015). Wielkie i te nieco mniejsze pytania psychologii. Smak Słowa.
Zimbardo, P. G., Johnson, R. L., & McCann, V. Psychologia, kluczowe koncepcje. Tom 4. Psychologia osobowości, 38-43.
Autorstwo: Alicja Kasprowicz, Justyna Woźniczko, Aleksandra Biernat, pod redakcją psychologów Patrycji Borowskiej i Daniela Rydla