Każdego dnia mamy do czynienia z różnymi ludźmi, którym przypisujemy pewne cechy. Często dzielimy je na te dobre, społecznie pożądane bądź złe. Niektóre z nich ułatwiają nawiązywanie czy utrzymywanie dobrych relacji z innymi, wpływają na gotowość do współpracy czy poszanowania cudzych granic. Inne z kolei wiążą się z zachowaniami egoistycznymi i antyspołecznymi. Zdarza się, że już sama obecność niektórych może być dla nas nieprzyjemna, a zachowanie innych czasami powoduje u nas dyskomfort, co tłumaczymy złymi cechami. Pewnie zastanawiasz się czy to ma w ogóle uzasadnienie? Czy można mieć ciemną stronę osobowości? Czym jest Ciemna Triada? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym artykule.
Czym jest Ciemna Triada Osobowości?
Ciemna triada to zespół cech osobowości obejmujący makiawelizm, narcyzm i psychopatię.
Jak przejawiają się poszczególne cechy?
- Makiawelizm – osoba makiaweliczna jest chłodna emocjonalnie, egocentryczna, a ponadto kontrolująca innych i manipulująca w celu uzyskania osobistych korzyści. Ważne jest dla niej kierowanie się bilansem zysków i strat.
- Narcyzm – odznacza się zaabsorbowaniem sobą, poczuciem wyższości, wyjątkowości i potrzebą bycia podziwianym. Osoba narcystyczna może zachowywać się w sposób arogancki i roszczeniowy, a także wykorzystywać ludzi, by zachować nierealistyczny obraz siebie. Może także mieć tendencje do ulepszania własnego wizerunku.
- Psychopatia – wiąże się z impulsywnością i poszukiwaniem wrażeń, przy jednoczesnym deficycie empatii, antyspołecznym zachowaniu i niskim poziomie lęku.
Składowe Ciemnej Triady Osobowości – czy mają coś wspólnego?
Wszystkie cechy Ciemnej Triady łączy antyspołecznych charakter, co przejawia się bezdusznością, egoizmem, przedmiotowym traktowaniem partnerów, deficytem empatii, dążeniem do korzyści kosztem innych, nawiązywaniem wielu krótkotrwałych związków. Składowe Ciemnej Triady są w znacznym stopniu uwarunkowane genetycznie, jednakże na makiawelizm w dużym stopniu wpływa środowisko, w którym wychowuje się dana jednostka.
Zarówno osoby makaweliczne, psychotyczne oraz narcystyczne odznaczają się wysoką sprawczością, a zarazem niską wspólnotowością. Oznacza to, że dążą do uzyskania przewagi, osobistych korzyści, a jednocześnie nie są zainteresowane bliskością. Ponadto przejawiają przywiązanie do wartości sprawczych takich jak władza czy bogactwo, kosztem wspólnoty z innymi ludźmi.
Wobec partnera mogą wykazywać nieufność, rywalizacyjność, egoizm, roszczeniowość i nieustępliwość. Jeśli chodzi o realizację celów to mogą działać z pominięciem norm współżycia społecznego, bez dbałości o moralny wymiar swoich czynów.
Co wyróżnia poszczególne składowe Ciemnej Triady Osobowości?
Należy pamiętać, iż nie powinno się traktować osób o poszczególnych cechach składowych Ciemnej Triady identycznie. Jest wiele badań, które wskazują na to, że zachowania makiawelistów, psychopatów i narcyzów różnią się.
Składowe Ciemnej Triady Osobowości nie są tożsame, a motywacja osób z poszczególnymi cechami może być różna. Np. manipulacja u narcyzów może służyć zdobywaniu uwagi, statusu, podziwu i popularności. U makiawelistów zaś ochronie reputacji czy własnej korzyści, a u psychopatów osiąganiu przyjemności z „bawienia się” ludźmi oraz zaspokajaniu aktualnych potrzeb.
Mimo antyspołecznego nastawienia makiawelista, narcyz i psychopata potrzebują ludzi, każdy z nich do odmiennych celów (np. satysfakcja dzięki skutecznemu wywieraniu wpływu, osiągnięcie aprobaty, dążenie do celu wszystkimi możliwymi drogami, impulsywność). Także stopień ich antyspołecznych zachowań jest różny.
To, na co warto jeszcze zwrócić uwagę to perspektywa czasowa. Psychopata i narcyz nastawieni są krótkoterminowo, w przeciwieństwie do makiawelisty, który realizuje cele także długoterminowe (co z kolei wiąże się ze strategicznym myśleniem oraz długoterminowym planowaniem). Co więcej możemy mówić o skupieniu na celach abstrakcyjnych i symbolicznych (narcyzm) oraz celach konkretnych (makiawelizm i psychopatia).
Często Ciemna Triada jest czymś niepożądanym w organizacji. Kojarzy się z pracownikami, którzy działają na jej szkodę, problematycznych dla przełożonych i współpracowników, manipulujących otoczeniem. Warto jednak pamiętać, że określone czynniki organizacyjne mogą wzmacniać bądź osłabiać toksyczność cech triady. W pewnych warunkach nasilenie tych cech może pomagać w awansie oraz przyczyniać się do sukcesu np. narcyzów, którzy są skutecznymi liderami.
Podsumowanie
Biorąc pod uwagę cechy społecznie oceniane jako pozytywne oraz negatywne, badacze wyróżnili trzy niepożądane cechy osobowości i określili je Ciemną Triadą. Nie wszyscy są jednak zgodni czy w rzeczywistości ona istnieje.
Jeśli pragniesz poznać samego siebie nie powinieneś zaczynać od poszukiwania Twoich ciemnych stron. Warto skupić się ogólnie na Twojej osobowości i cechach, jakie przejawiasz w swoich codziennych zachowaniach. Możesz je sprawdzić kupując Raport na tej stronie. Pamiętaj również, że cech nie wyróżnia się po to, aby je wartościować która jest lepsza, a która gorsza. Każda z nich wiąże się z dobrymi i gorszymi stronami, a identyczne zachowania mogą być efektem innych motywacji i strategii działania, co za tym idzie mogą być różnie oceniane.
Bibliografia:
Paulhus, D.L., Williams, K. M. (2002). The Dark Triad of personality: Narcissism, Machiavellianism, and psychopathy. Journal of Research in Personality 36 (2002), 556–563.
Pilch, I., (2014). Makiawelizm, narcyzm, psychopatia: ciemna triada jako próba opisania osobowości eksploatatora. Chowanna. 43. 165-181.
Seligman, M., (2007). Psychopatologia. Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Autorstwo: Karolina Maciaszek, pod redakcją psychologów Patrycji Borowskiej i Daniela Rydla