Każdemu z nas zdarza się spotkać z terminem “zaburzenia osobowości”, jednakże pod tym pojęciem kryje się wiele definicji oraz typów zaburzeń. Mimo iż my, jako zespół PERSO.IN® nie zajmujemy się tym obszarem i nie badamy naszym testem zaburzeń, dostajemy czasami o nie pytania. Jako psycholodzy w tym artykule postanowiliśmy nieco przybliżyć ten temat.
Czym jest zaburzenie osobowości?
Pojęcie zaburzenia osobowości należy rozumieć jako trwałe cechy osobowe, które wpływają negatywnie na funkcjonowanie jednostki w praktycznie każdym możliwym aspekcie życiowym. Mamy tu na myśli obszar rodzinny, społeczny, edukacyjny czy zawodowy, a także relację z samym sobą. Zaburzenia osobowości nie mają charakteru chwilowego, są one obecne przez całe życie człowieka, zatem nieustannie odgrywają istotną rolę w jego życiu codziennym.
Aby lepiej zrozumieć istotę problemu, należy uświadomić sobie co właściwie sprawia, że ktoś posiada zaburzenie osobowości? Na czym ono polega? Ujmując to najprościej, jako zaburzoną osobowość możemy rozumieć taką, w której występują pewne bardzo nasilone cechy, przez które człowiek nie ma możliwości swobodnego dostosowania się do społeczeństwa. Innymi słowy, brakuje mu pewnej elastyczności, która jest potrzebna w życiu codziennym, czy to jeśli chodzi o m.in. obowiązki w pracy czy relacje rodzinne. Dla przykładu, osoba z zaburzeniami osobowości będzie miała problem z podejściem do trudności w życiu. Może się to przejawiać odczuwaniem bardzo silnego stresu i presji, nawet w obliczu problemów natury codziennej, które większość osób postrzega jako błahe.
Dlaczego diagnoza jest taka ważna?
W literaturze psychologicznej można znaleźć wiele klasyfikacji zaburzeń osobowości. Pewnie większość z nas słyszała np. o osobowości paranoicznej, narcystycznej czy osobowości borderline, jednakże typów zaburzeń jest znacznie więcej. Klasyfikacja pomaga specjalistom w postawieniu odpowiedniej diagnozy pacjentowi, a to właśnie diagnoza jest pierwszym i najważniejszym krokiem w radzeniu sobie z zaburzeniami osobowości.
Należy jednak pamiętać że zaburzenia osobowości są zróżnicowane i występują w różnym nasileniu. Dlatego tak ważna jest prawidłowa diagnoza przez specjalistę i dostosowanie do niej trybu życia. W przypadku podejrzenia o posiadanie zaburzeń osobowości u siebie lub u kogoś bliskiego nie należy polegać na autodiagnozie lub testach dostępnych w internecie, a powinno się udać do psychologa bądź psychiatry, którzy dokonają diagnozy.
Proces diagnostyczny najczęściej opiera się na wywiadzie specjalisty z pacjentem oraz przeprowadzeniu wyspecjalizowanych testów psychologicznych. Chcielibyśmy tu podkreślić, że test PERSO.IN® nie należy do testów, które można wykorzystywać w diagnozie zaburzeń osobowości. Mierzymy tylko te cechy, które posiada każdy człowiek i na podstawie otrzymanych wyników nie można wnioskować czy ktoś ma jakieś zaburzenie czy nie.
Na rynku istnieje za to wiele specjalistycznych narzędzi stworzonych właśnie w tym celu. Dzięki trafnej diagnozie osoba przejawiająca zaburzenia w zakresie osobowości będzie w stanie funkcjonować w społeczeństwie ze zmniejszonym ryzykiem narażania się na sytuacje, które mogą być dla niej obciążające.
Jak z tym żyć?
Po postawieniu diagnozy o występowaniu zaburzeń osobowości u człowieka można rozpocząć leczenie. Do głównych metod należy psychoterapia, która ma na celu nauczenie osoby z zaburzeniami nowych, wartościowych metod radzenia sobie z trudnościami oraz wypracowanie u niej zmiany w postrzeganiu siebie i świata. Dzięki terapii człowiek może pełniej i bardziej świadomie uczestniczyć w życiu społecznym.
Jako metodę wspomagającą w radzeniu sobie z zaburzeniami osobowości można stosować farmakoterapię. O ile leki psychotropowe nie są w stanie usunąć objawów zaburzeń, o tyle są w stanie złagodzić ich wpływ na psychikę człowieka oraz wzmocnić działanie psychoterapii.
Elementem, który jest równie ważny w radzeniu sobie z zaburzeniami osobowości jak psychoterapia jest dopasowanie środowiska do trudności, z jakimi się zmaga się dany człowiek. Dopasowanie to dotyczy rodziny i przyjaciół, gdzie osoba dotknięta zaburzeniami może edukować i uwrażliwiać swoich bliskich na temat swoich zaburzeń osobowości.
Niezmiernie ważnym elementem, w którym można potrzebować dopasowania, jest praca. Przy jej wyborze warto brać pod uwagę charakter zaburzenia oraz jego ewentualne ograniczenia, które mogłyby wpłynąć na tryb wykonywania pracy. Dlatego osoby ze zdiagnozowanym zaburzeniem osobowości powinny wybierać takie środowisko pracy, w którym będzie występować minimum stresorów aktywujących dane zaburzenie. Dla przykładu, człowiek z osobowością paranoiczną powinien wybierać zawód, który nie będzie miał charakteru zadaniowego i będzie mógł pracować indywidualnie. Dzięki temu będzie mniej narażony na niepowodzenia, które mógłby zbyt długo i ciężko przeżywać, a także, dzięki pracy samemu nie będzie się aktywować jego podejrzliwość i wrogość do ludzi w otoczeniu.
Mimo ogromnego zróżnicowania zaburzeń osobowości ich wspólnym mianownikiem pozostaje fakt, iż dzięki odpowiedniej diagnozie postawionej za pomocą specjalistycznych testów, a także opiece specjalisty i odpowiednio dopasowanym środowisku, życie z tą przypadłością może być satysfakcjonujące i wartościowe.
Bibliografia:
Grabski B., Gierowski J. (2012) Zaburzenia osobowości – różne spojrzenia i próby ich integracji. Psychiatria Polska, tom XLVI, nr 5, s. 829–844
ICD-10. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne Vesalius. Instytut Psychiatrii i Neurologii. Kraków, Warszawa 2000
Oleś P. (2017) Wprowadzenie do psychologii osobowości. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Scholar
Cierpiałkowska L., Sęk H. (2016) Psychologia kliniczna. Warszawa, wydawnictwo PWN
Juczyński Z., Ogińska-Bulik N. (2010) Osobowość stres a zdrowie. Warszawa, wydawnictwo Difin
Autorstwo: Klaudia Górska, pod redakcją psychologów Patrycji Borowskiej i Daniela Rydla