4 mity o stylach uczenia się

W psychologii potocznej, szczególnie w kręgach rozwojowych, panuje przekonanie, że style uczenia się odgrywają dużą rolę w procesie edukacji. Powstało wiele podręczników, publikacji, poradników i witryn internetowych, które odwołując się do różnych teorii starają się dopasować odpowiednie metody do każdego z nas.

Także i my poruszamy ten temat, z tym jednym wyjątkiem, że skorzystamy z rzetelnych, sprawdzonych źródeł.

książki

Poświęćmy chwilę na poszukiwania odpowiedzi, czy style uczenia się w ogóle istnieją? Czy jesteśmy słuchowcami, czy wzrokowcami, a może uczymy się przez doświadczenie? Jaki to ma wpływ na proces uczenia się? Czy da się je zbadać kwestionariuszem?

Mit 1 – uczymy się przez zmysły

W 1920 roku pedagodzy tacy jak Fernald, Keller, Orton, Gillingham, Stillman oraz Montessori wyróżnili 3 style uczenia się. Osoby, które w nauce kierują się patrzeniem i czytaniem cechuje wzrokowy styl uczenia się. Słuchowcy to ludzie, którzy preferują słuchanie i mówienie, a kinestetycy dotykanie i działanie. Zaprezentowany przez nich model posłużył później jako wstęp do opisu poszczególnych typów.

 

zmysły

Natkniemy się więc na stwierdzenia, że wzrokowiec lubi czytać i rysować, lepiej zapamiętuje informacje zapisane, ma lepsze poczucie przestrzeni i jest zorganizowany. Słuchowiec lubi głośno czytać, jest dobrym mówcą, lubi muzykę i dobrze działa w grupie. Kinestetyk będzie natomiast osobą, która lubi emocje i ruch, nie przepada za czytaniem, uwielbia nieporządek i jest mało odporny na wpływ otoczenia.

Czy tak jest w rzeczywistości? Przecież samo przyglądanie się literkom nie sprawi, że zrozumiemy i nauczymy się tekstu. Psychologia poznawcza, jeśli chodzi o proces uczenia się wyróżnia trzy niezbędne procesy.

Pierwszym z nich jest kodowanie. Tu głównie swój udział mają nasze zmysły. Odbierając przez nie bodźce przekształcamy je na tzw. kod (język mózgu). Kod ten jest przechowywany w naszej pamięci, by później móc go odtworzyć i z powrotem przekształcić na bodźce.

Faktycznie, pobieramy informacje poprzez narządy różnych zmysłów. Cała magia, proces uczenia dzieje się jednak poprzez skomplikowane procesy zachodzące w naszym mózgu.

mózg

Mając to na względzie, błędem będzie powiedzieć, że uczymy się zmysłowo. Jest to dużo bardziej skomplikowany proces poznawczy. I całe szczęście, bo gdyby zmysłowe uczenie się nie było mitem, to nasze mózgi byłyby przeładowane ilością informacji, które bezpośrednio odbieramy. Dodatkowo, skoro niektórzy mieliby się uczyć przez słuchanie, to patrząc z perspektywy ewolucyjnej doskonale rozwinięty wzrok byłby im niepotrzebny. We wszystkie procesy poznawcze zaangażowane są wszystkie zmysły, a nie tylko jeden preferowany.

Mit 2 – style uczenia mają wpływ na wyniki w nauce

Zmysłowe uczenie się nie jest jedynym popularnym mitem rozwojowym w psychologii. Oprócz wzrokowców, słuchowców i kinestetyków inni badacze wyróżniają ponad 70 różnych kategorii (Kolb, Felder i Honey, Mumford).

Jak podają badania Dekkera z 2012 roku aż 93% nauczycieli w Wielkiej Brytanii wierzy, że odpowiednie dostosowanie treści do preferencji ucznia ułatwi mu naukę. Podobne badania, przeprowadzone w wielu krajach, w tym w USA przynoszą podobne wnioski. Czy aż tak wielu nauczycieli może się więc mylić?

 

nauka

Pashler i współpracownicy porównali „teoretyczne style uczenia się” i doszli do wniosku, że style uczenia się nie mają przełożenia na wyniki w nauce. I nie mówimy tutaj tylko o zmysłowych stylach.

Paul Newton ze Swansea University Medical School po przeglądzie dotychczasowych badań idzie o krok dalej i stwierdza, że style uczenia się nie tylko nie działają. Skupienie się na nich przez nauczycieli może być szkodliwe dla uczniów.

Wielość publikacji w tym temacie i podejście nauczycieli próbuje on wyjaśnić poprzez efekt potwierdzenia. W jego rozumieniu ludzie akceptują selektywnie te dowody i konkluzje, które zdają się potwierdzać ich wcześniejsze założenia. Jeśli więc od lat przekonani byliśmy o tym, że należy dobierać sposób nauki do naszego stylu uczenia się, to bardzo trudno będzie nam uwierzyć, że jest to nieprawdą.

Mit 3 – istnieją testy na style uczenia się

astronauta

Informacje, które uzyskujemy korzystając z kwestionariuszy uczenia się pochodzą z wielu dziedzin i sfer życia. Łączą w sobie kwestie osobowości, charakteru i radzenia sobie ze stresem. Chyba nie do końca tego oczekujemy, kiedy mówimy potocznie o stylach myślenia. Weźmy pod lupę kilka przykładowych pytań z testów stylów uczenia się:

  • PARP

– Kiedy uczę się czegoś:

  1. staram się odróżniać rzeczy ważne od mniej ważnych, nieznane od częściowo już znanych
  2. wiem, że te wiadomości i umiejętności nie będą zawsze przydatne, kiedyś trzeba będzie uczyć się czegoś nowego albo inaczej
  3. angażuję się bardzo w to, czego się uczę
  4. staram się dostrzegać praktyczne zastosowanie tego, czego się uczę

– Zdobywam doświadczenie w ten sposób, że:

  1. spokojnie przyjmuję to, co mnie spotyka
  2. lubię ryzykować i próbować rzeczy niesprawdzonych
  3. oceniam wszystko to, co dzieje się wokół
  4. staram się uświadamiać sobie, co się ze mną dzieje, co i dlaczego robię
  • Europejski Instytut Szkoleniowy
    – Bawisz się z dziećmi w parku, piaskownicy. Spotykasz tam nową koleżankę/kolegę. Na co zwracasz uwagę?
    A. jak wygląda i jak jest ubrana,
    B. w jaki sposób mówi, jaki ma głos,
    C. czy jest miła,
    D. w jaki sposób się zachowuje i w co możesz się z nią bawić.-Które z poniższych stwierdzeń do Ciebie pasuje?A. zwracasz uwagę na kolory, kształty, wzory, masz dobre oko do barw i kształtów,
    B. nie znosisz ciszy i jeśli tam, gdzie akurat jesteś, jest za cicho, nucisz coś, głośno mówisz, włączasz muzykę, TV, by w Twoim otoczeniu było głośno,
    C. jesteś wrażliwy(-a) na uczucia innych ludzi, twoje własne uczucia łatwo zranić, nie potrafisz się skoncentrować, gdy ktoś cię nie lubi, czujesz potrzebę bycia kochanymi akceptowanym by pracować,
    D. trudno ci wysiedzieć nieruchomo w jednym miejscu, potrzebujesz dużo ruchu, a jeśli już musisz siedzieć garbisz się, wiercisz, stukasz w podłogę.
  • Test badający styl uczenia się, przeznaczony dla uczniów klas IV-VI szkoły podstawowej

– Jaki rodzaj książek czytasz najchętniej?
A. książki, które zawierają opisy pomagające Ci wyobrazić sobie to, co się dzieje
B. książki zawierające informacje faktograficzne, historyczne lub dużo dialogów
C. książki o uczuciach i emocjach bohaterów, z wartką akcją, poradniki

– Gdy z kimś rozmawiasz, gdzie kierujesz wzrok?
A. patrzysz na twarz rozmówcy i tego samego oczekujesz od niego
B. spoglądasz krótko na rozmówcę, po czym Twój wzrok wędruje na prawo i lewo
C. patrzysz na wyraz twarzy rozmówcy, po czym spoglądasz w dół lub w bok

książki

Takich pytań jest wiele więcej. Próbują one, co prawda, odnosić się do zmysłowego stylu uczenia się, jednak przyglądając się ich charakterowi łatwo stwierdzić, iż sprawdziłyby się one zdecydowanie w kwestionariuszu osobowości bardziej, niż w stylach uczenia się.

Poddane badaniu przez Coffielda wykorzystywane przez zwolenników stylów uczenia się kwestionariusze wykazały ogromne braki formalne. Jak sami możemy się domyślić spora część, nawet zaprezentowanych tutaj pytań wydaje się być magicznie wyjęta z kapelusza, nijak odnosząc się do uczenia się.

Mit 4 – style uczenia się istnieją

Poszukując potwierdzenia naukowego przyjrzyjmy się krótko czwartemu mitowi, który zdaje się być podstawą poprzednich. Podsumujmy więc je zwięźle:

Uczymy się poznawczo, poprzez kodowanie, przechowywanie informacji i jej odtwarzanie.

Stosowanie rzekomych stylów uczenia się nie przekłada się w żaden sposób na wyniki w nauce.

Profesjonalne testy na style uczenia się nie istnieją, a nawet jeśli to mierzą zupełnie coś innego.

żarówka

Naukowcy, którzy pomogli nam i wielu osobom zrozumieć popularne w środowisku teorie stylów uczenia się jednoznacznie dowodzą, że style uczenia się nie istnieją! Ich badania nie tylko podważają zasadność i wiarygodność tego paradygmatu, ale też przestrzegają nauczycieli, trenerów, osoby zainteresowane tematem uczenia się przed bezrefleksyjnym przyjmowaniem niezweryfikowanych teorii.

Nie wszystko stracone

Na problem uczenia się możemy spojrzeć także z punktu widzenia teorii osobowości. Kwestionariusz PERSO.IN®, oparty na wieloletnich badaniach i modelu Wielkiej Piątki, daje nam możliwość określenia naszego podejścia do nauki, motywacji do rozwoju i osiągania wyznaczonych celów. Twórcy postanowili nie rezygnować z popularnej nazwy “style uczenia się”, lecz poprzeć ją teorią, która ma oparcie w badaniach.

O ile znajomość przytoczonych w mitach stylów uczenia się niewiele wnosi do naszego życia, to głębsze poznanie naszego stosunku do uczenia się przez pryzmat osobowości, dostarcza wielu cennych wskazówek do dalszego rozwoju.

laptop

Możemy odnaleźć tu swoje miejsce wśród osób pilnych, pracujących systematycznie, bądź też o świeżym spojrzeniu, kreatywnych i odkrywczych. Dowiemy się, czy preferujemy poszukiwanie jednoznacznej, klarownej odpowiedzi na pytanie, czy też staramy się spoglądać na dany problem bardziej globalnie. Uzyskamy informacje o swoich przewagach i ryzykach związanych z uczeniem się, a które wynikają z naszej osobowości.

Jest to niekonwencjonalne, ale mające ogromny potencjał rozwojowy podejście do tematu uczenia się, które z pewnością znajdzie swoje zastosowanie w poradnictwie zawodowym, Human Resources, pracy nad własną osobą i samoświadomością. Pamiętajmy, możemy mówić o stylu w rozumieniu naszego podejścia, a nie sposobu uczenia się.

Podsumowanie

W psychologii istnieje na pewno jeszcze wiele mitów do obalenia. Zadaniem osób, które pracują w tej dziedzinie z innymi ludźmi jest poddawać weryfikacji wszystko, co może budzić wątpliwości. Opieranie się na rzetelnych, dobrych naukowo metodach i teoriach sprawia, że nasza praca jest profesjonalna.

 

student

Jest to bezpieczne podejście nie tylko dla nas, ale też dla naszych klientów. Mają oni wtedy przekonanie, że są w dobrych rękach. W pracy trenera, HR-owca, psychologa bardzo ważne jest to, aby pomagać ludziom w  rozwoju, szczególnie w temacie uczenia się. Róbmy to z głową, opierając się na sprawdzonych metodach.

Bibliografia:

Coffield, F. (2004). Learning Styles and Pedagogy in Post-16 Learning. A Systematic and Critical Review. Learning and Skills Research Centre, London, ISBN: 18533891889781853389184.
Dekker, S. (2012). Neuromyths in Education: Prevalence and Predictors of Misconceptions among Teachers. Frontiers in Psychology. 3. DOI: 10.3389/fpsyg.2012.00429.
Pashler, H. (2008). Learning Styles: Concepts and Evidence. Psychological Science in the Public Interest. 9. 105-119.
Newton, P. (2015). The Learning Styles Myth is Thriving in Higher Education. Frontiers in Psychology. 6. DOI:10.3389/fpsyg.2015.01908.
Nęcka, E. (2013). Psychologia poznawcza. Warszawa: PWN.


Testy:
Pobrane z: http://eis.edu.pl/styleuczeniasie/styleuczeniasieold2.php (18.9.2018)
Pobrane z: http://zs1zos.pl/viewpage.php?page_id=87 (18.9.2018)
Pobrane z: https://www.parp.gov.pl/files/74/517/20725.pdf (18.9.2018)

Autorstwo:
Jakub Wasiewicz pod redakcją psychologów Patrycji Borowskiej i Daniela Rydla