W toku obcowania z innymi ludźmi, stopniowo odkrywamy, że nie każdy jest taki jak my. Każdy człowiek posiada własny punkt widzenia i ma wyuczony inny wzorzec reakcji na sytuacje. Znajdujemy przyjaciół, którzy mają zainteresowanie jak my, nawiązujemy współpracę z ludźmi o zbliżonych celach i motywach. Zauważamy, że do niektórych ludzi jesteśmy podobni, a od innych znacznie się różnimy. Z jednymi łączą nas pasje, hobby lub plany, mamy te same poglądy na świat, a z innymi osobami całkowicie się nie zgadzamy, a czasem nawet w ogóle nie potrafimy się porozumieć. To wszystko – poglądy, motywy, przekonania, rodzaje zachowań w danej sytuacji zawiera się w pojęciu zwanym osobowością.
Cechy osobowości
Osobowość określa niepowtarzalność i unikalność człowieka jako jednostki. Dzięki niej możemy poznać podobieństwa i różnice między ludźmi oraz znaleźć wyróżniające daną osobę wzorce odczuwania i myślenia. Aby jednak naprawdę skorzystać z tej wiedzy powinniśmy we właściwy sposób patrzeć na osobowość.
Gdy rozmawiamy o niej z bliskimi bardzo często z ich strony może paść błędne pytanie – jaki jest Twój typ? Mało osób wie, że w rzeczywistości typy osobowości nie istnieją. Jak więc prawidłowo patrzeć na osobowość?
Badania wskazują, że osobowość to tak naprawdę zbiór cech. Cechy te sprawiają, że nasze zachowania, preferencje, przekonania, oceny i wartości są spójne. W przeciwieństwie do typów nie pokazują ogólnej charakterystyki do której możemy się przypisać. Pokazują konkretne cechy oraz uzyskany poziom ich natężenia. Jakie to są cechy i ile ich jest? Wszystko zależy od modelu, na który się powołujemy.
Psychologia osobowości – Model Wielkiej Piątki
Przez wiele lat psychologia szukała sposobu, by móc zbadać i opisać osobowość. Pojawiło się mnóstwo teorii, w tym takie, które dziś można uznać za co najmniej kontrowersyjne. Przykładem mogą być tu teorie mówiące, że wygląd ciała odpowiada za określone cechy osobowości. Próbowano nawet typować “przyszłych” przestępców na podstawie rysów ich twarzy. Na szczęście okazało się, że mimo iż osobowość jest częściowo uwarunkowana biologicznie to nie można jej odczytać na podstawie wyglądu ciała. Poza tym nie można na jej bazie ustalić czy ktoś jest lub będzie przestępcą.
Najpopularniejszą i, co bardzo ważne, sprawdzoną teorią osobowości, jest Wielka Piątka, inaczej zwana Pięcioczynnikowym Modelem Osobowości (PMO). Z powodzeniem korzysta się z niego do dziś i jest rzetelnie sprawdzony dzięki tysiącom badań prowadzonych na całym świecie. PERSO.IN® powstał w oparciu właśnie o ten model.
Głównym założeniem przy tworzeniu pięcioczynnikowej teorii osobowości było to, że w języku (a konkretniej w przymiotnikach) zawarta jest prawda na temat różnic międzyludzkich. Śmiały, towarzyski, wstydliwy, głośny, cichy itd. Naukowcy wybrali ze słowników olbrzymie ilości słów opisujących ludzi i poddali je badaniom.
Dzięki zaawansowanej analizie statystycznej (analiza czynnikowa) udało się ustalić, że wszystkie różnice w zakresie osobowości można sprowadzić do pięciu głównych obszarów. Każdy z nich z kolei podzielono na sześć mniejszych składowych.
Jest to duży wyróżnik, ponieważ model pięciu cech osobowości nie powstał na podstawie rozważań teoretycznych, ale na bazie naszej codzienności – języka oraz statystycznej analizy realnych wyników. Większość narzędzi do badania osobowości niestety tworzona jest w odwrotnej kolejności, gdzie autor przyjmuje pewne założenia teoretyczne, a dopiero potem robi badania weryfikujące.
Model Wielkiej Piątki cały czas cieszy się zainteresowaniem w kręgach psychologów i badaczy. Mimo wielu lat badań nie zaproponowano dotąd teorii, która lepiej opisywałaby ludzką osobowość. Koncepcja ta cały czas się rozwija, co więcej nowe publikacje pozwalają znaleźć coraz szersze jej zastosowanie w codziennym życiu. Dzięki odkryciom psychologii każdy z nas może poznać swoją osobowość, dowiedzieć się o sobie czegoś więcej, poznać mocne i słabe strony. Zdobyta wiedza pozwala również umiejętniej nazwać to, co już o sobie wcześniej wiedzieliśmy. Psychologia osobowości pomaga nie tylko poznawać ludzi, ale także przewidywać ich zachowania albo określić predyspozycje lub uzdolnienia.
Test na osobowość – PERSO.IN®
Korzyści z poznania osobowości swojej lub innych wydają się oczywiste. Jak jednak ją zbadać w sposób wiarygodny? Więcej porad na ten temat znajdziesz na stronie dotyczącej wiarygodności naukowej. Jedną z polskich, sprawdzonych propozycji jest kwestionariusz PERSO.IN®.
PERSO.IN® powie Ci o różnicach w ramach pięciu obszarów:
- People – ludzie: skupia się na postawie przyjmowanej względem innych ludzi. Dotyczy zaufania, prostolinijności, altruizmu, ustępliwości, a także skromności czy wrażliwości na potrzeby innych.
- Experiences – doświadczenia: pozwala sprawdzić otwartość na różnego rodzaju doświadczenia. Zarówno te wewnętrzne (jak wyobrażenia, emocje i uczucia, wyznawane zasady i wartości), jak i te zewnętrzne (piękno i estetyka, podejmowane aktywności oraz nowe idee).
- Responsibilities – obowiązki: dotyczy nastawienia do pojawiających się zobowiązań. Określa wiarę we własne umiejętności, dążenie do osiągnięć, skłonność do porządku oraz przestrzegania zasad, a także samodyscyplinę oraz rozwagę przed podjęciem działań.
- Stimulators – stymulatory: określa ilość potrzebnych doznań. Dotyczy nie tylko poszukiwania wrażeń, ale także podejmowania aktywności oraz ilości kontaktów z innymi.
- Obstacles – trudności: pozwala zobaczyć wpływ problemowych sytuacji na daną osobę. Dotyczy skłonności do odczuwania lęku, stresu, zdenerwowania, smutku, wstydu oraz zdolności kontrolowania pragnień.
Jak wykorzystać tą wiedzę? Jakich problemów dotyczy każdy z obszarów? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w filmie poniżej:
Bibliografia:
Oleś, P. K. (2003). Wprowadzenie do psychologii osobowości. Warszawa: Scholar.
Pervin, L. A., John, O. P. (2011). Osobowość: Teoria i badania. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Siuta, J. (2006). Inwentarz osobowości NEO-PI-R Paula T. Costy Jr i Roberta R. McCrae. Adaptacja polska. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych.
Strelau, J., Doliński, D. (2010). Psychologia – podręcznik akademicki. Tom 1. Gdański: GWP.
Autorstwo:
Marta Kościukiewicz pod redakcją psychologów Patrycji Borowskiej i Daniela Rydla