Czy z testów psychologicznych mogą korzystać tylko psycholodzy?

psycholodzy

Głównie to właśnie psycholodzy pytają nas skąd decyzja, że udostępniamy PERSO.IN®️ również osobom, które formalnie nie ukończyły pięcioletniej psychologii. Kwestia ta nurtuje również osoby zainteresowane certyfikacją – czy muszę być psychologiem, aby w sposób właściwy posługiwać się waszymi narzędziami? Wydawałoby się, że wszystkie testy psychometryczne udostępniane są jedynie psychologom. Czy aby na pewno?

Czy dyplom psychologa jest Ci potrzebny?

To nieprawda, że jedynie dyplom ukończenia studiów magisterskich na kierunku psychologii upoważnia nas do korzystania z dostępnych na rynku testów. Jest wiele takich narzędzi, które go nie wymagają i sprzedawane są one również przez Pracownię Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Od czego to głównie zależy? 

  • Od rekomendacji autora(ów) czy dany test dostępny jest jedynie psychologom.
  • Od konsekwencji, jakie wiążą się z posługiwaniem danym testem dla osoby badanej. Im one większe, czyli wpływające na zmianę życia (np. orzecznictwo, opinie, które mają konsekwencje prawne), tym większe kwalifikacje są niezbędne. 
  • Kolejna sprawa to wiedza o diagnozowanym obszarze oraz znajomość psychometrii (dziedziny psychologii, który zajmuje się teorią i praktyką stosowania testów psychologicznych), jakiej wymaga sprawne i właściwe posługiwanie się danym testem. 
  • Trzeba też zaznaczyć, że różne są poziomy trudności w stosowaniu narzędzi (czasami wystarcza przeczytanie instrukcji, innym razem potrzebne są umiejętności nabywane w trakcie szkoleń). 

Prawdą jest to, że studia psychologiczne są pomocne przy procesie badania i interpretacji wyników. Czego dokładnie można się na nich nauczyć?

Czego uczy się psychologów?

Studia psychologiczne mają różne programy, jednak są elementy, które powtarzają się na wszystkich uczelniach. I tak też psycholodzy poznają podstawy psychometrii, które pozwalają lepiej zrozumieć konstrukcję testów psychologicznych, sposób przeliczania wyników czy dają wiedzę jak odróżnić dobry test od słabego. Dowiadują się jak właściwie przeprowadzić badanie, policzyć wyniki, napisać interpretację zgodnie z podręcznikiem lub instrukcją.

Bardzo często oprócz wiedzy w jaki sposób właściwie korzystać z narzędzi diagnostycznych studia pozwalają również zrozumieć podstawy teoretyczne stojące za danym testem. Tym sposobem na przykład na zajęciach dotyczących psychologii osobowości można poznać różne teorie osobowości i szerzej rozumieć kontekst powstania narzędzia.

Na studiach zwykle najmniej zadbanym elementem stosowania testów psychologicznych jest aspekt praktyczny. Nawet jeśli studenci ćwiczą przekazywanie badanym informacji zwrotnych – dzieje się to poza okiem opiekuna zajęć. Zdarza się, że studenci poznają narzędzia tylko od strony badanego.

Nie można więc zakładać, że jeśli jakiś psycholog posługuje się danym testem psychologicznym to robi to poprawnie lub że z pewnością wybrał dobre narzędzie. Co więcej, z badań przeprowadzonych w 2010 roku (grupę badaną stanowili w większości psychologowie) wynika, że podczas badań w polskich organizacjach dochodzi do błędów i nieprawidłowości. Z tych samych badań można wyciągnąć również zaskakujący wniosek, że psycholodzy częściej wykorzystują testy psychometryczne w sposób niewłaściwy.

Częściej lub rzadziej, ale zdarzają się: Psycholodzy Niepsycholodzy
Zbyt daleko idące interpretacje wyników testowych 86% 75%
Stosowanie testów bez polskich norm 81% 59%
Stosowanie testów bez odpowiednich kwalifikacji 80% 69%
Wykorzystywanie testów o nieznanych własnościach psychometrycznych 76% 47%
Wykorzystanie testów o nieznanym statusie prawnym 69% 53%
Nielegalne kopiowanie materiałów testowych 58% 38%
Błędy i nieprawidłowości w stosowaniu testów. Źródło: Raport z badania „Stosowanie testów w biznesie”
Skąd takie wyniki? Możliwe, że psycholodzy mają większą świadomość, kiedy w ich organizacji standardy stosowania testów psychologicznych są łamane. Wiele wykorzystywanych przecież w biznesie narzędzi nie spełnia standardów naukowych. Możliwe też, że studia psychologiczne nie chronią przed niewłaściwym sposobem wykorzystania testów? Co więc może chronić?

studia psychologiczne

Aspekty etyczne

Każdy, a szczególnie psycholodzy zobligowani są do wykorzystywania narzędzi we właściwy sposób. Co znaczy właściwy? Zgodny z przeznaczeniem danego testu, według instrukcji autora(ów). Sami zalecamy, by w przypadku orzecznictwa sądowego czy psychologicznego odbyć konsultację z psychologiem i korzystać z narzędzi dostępnych jedynie psychologom.

Niezwykle ważną kwestią jest brak nadinterpretacji. Tu też trzeba podkreślić, że nawet psychologom zdarza się korzystać z niewłaściwych testów. Przykładowo, nadal dużą popularnością cieszą się testy oparte o teorie typów osobowości. Jest to duże uproszczenie informacji, a w rezultacie wyciąganie błędnych wniosków czy też szufladkowanie ludzi. Więcej o tym można przeczytać tutaj

W kodeksie etycznym psychologa podkreśla się konieczność posługiwania się jedynie tymi narzędziami, do których posiada się odpowiednie kompetencje. Zabrania się również udostępniania narzędzi osobom do tego nieprzygotowanym.

W literaturze również można zaobserwować cztery stanowiska dotyczące udostępniania testów psychologicznych niepsychologom:

  1. Brak ograniczeń w dystrybucji testów – powinny być one dostępne dla wszystkich.
  2. Brak ograniczeń dla części narzędzi (dostępne dla wszystkich), udostępnianie innych określonej grupie po przejściu odpowiednich szkoleń (dostępne dla niektórych), inne zastrzeżone (dostępne tylko dla psychologów). 
  3. Wybrane testy dostępne jedynie dla psychologów, pozostałe dopuszczone do użytku dla określonej grupy po odbyciu szkolenia z zakresu podstaw posługiwania się testami psychologicznymi.
  4. Dostęp jedynie dla psychologów.

Jak myślisz, do którego z nich jest nam najbliżej?

Czy trzeba być psychologiem, aby korzystać z PERSO.IN®️?

PERSO.IN®️ wykorzystywany jest do lepszego poznania siebie i psychoedukacji, a nie do orzecznictwa sądowego czy psychologicznego (w takich przypadkach zalecamy konsultację psychologiczną i skorzystanie z narzędzi dostępnych jedynie psychologom). Z tego powodu jeśli chcesz wykorzystywać raporty PERSO.IN®️ w pracy z innymi nie musisz być psychologiem. Koniecznie jednak musisz odbyć certyfikację, która nauczy Cię w jaki sposób interpretować wyniki oraz jak z nimi pracować. Mimo, iż cały proces zbierania, liczenia wyników oraz tworzenia raportów dzieje się automatycznie to certyfikowani przez nas trenerzy znają również podstawy psychometrii.

Główny nacisk kładziemy jednak na to, jak odczytywać raporty, w jaki sposób udzielać informacji zwrotnych, jak przeprowadzać sesje indywidualne, szkoleniowe czy programy rozwojowe – ćwiczymy te umiejętności w praktyce. To też często traktowane jest po macoszemu w przypadku wielu testów. Stawiamy na edukację, dlatego proces certyfikacji zaczyna się od e-learningu, następnie dwa dni widzimy się na sali szkoleniowej. Potem każdy z trenerów ma za zadanie przeprowadzić pięć sesji informacji zwrotnych w dwutygodniowej przerwie. Ostatni dzień poświęcony jest na omówienie wyników pracy samodzielnej. Odbywa się wtedy także egzamin certyfikacyjny, który polega na przeprowadzeniu modelowej sesji udzielenia informacji osobie badanej. Na każdym etapie udzielamy wsparcia i rozwiązujemy wszelkie wątpliwości. Dostarczamy także materiały edukacyjne, w tym obszerny podręcznik.

Proces nauki jest identyczny dla osób, które są psychologami i dla tych, które nie mają takiego wykształcenia. Wychodzimy z założenia, że lepiej odświeżyć sobie wiedzę ze studiów (o ile wtedy się ją zdobyło lub też cokolwiek pamięta) niż wyjść z naszego szkolenia z jakimś brakiem.

Naszym celem jest umożliwić ludziom lepsze poznanie siebie. I mimo, iż sami jesteśmy psychologami, wiemy, że w tym celu ludzie rzadko zgłaszają się do psychologów. Dlatego zależy nam na tym, aby trenerzy, coachowie, doradcy zawodowi, którzy są na pierwszej linii frontu w realizacji wspólnej misji, mieli narzędzie i teorię, której można zaufać.

Na co zwrócić uwagę?

psycholog

Trzeba sobie zadać jeszcze jedno ważne pytanie – komu ma służyć dane narzędzie? Naszą rolą jako Certyfikowanych Trenerów jest pomóc ludziom wyciągnąć właściwe wnioski, naprowadzić na to, co mogą z tą wiedzą zrobić, zainspirować do poznawania siebie, a może i dalszej pracy i rozwoju.

Na rynku potrzebne są narzędzia. Ale nie byle jakie. Potrzebujemy testów, które jednocześnie są dobre psychometrycznie i atrakcyjne praktycznie. Nie uda nam się wyeliminować wszystkich narzędzi, które nie spełniają standardów (mają niską trafność i rzetelność, nieaktualne normy lub – o zgrozo – w ogóle ich nie posiadają), ale możemy dostarczyć coś, co jest dobre, proste w użyciu i tak przygotowane, by nauczona osoba mogła rozszerzyć zakres swojej pracy również o rozumienie osobowości, nawet jeśli nie jest psychologiem.

Kompetentnym użytkownikiem testu nie musi być jedynie psycholog. Etyka nakazuje staranność zarówno psychologom, jak i osobom, które psychologami nie są.

Bibliografia:

Hornowska, E. (2003). Testy psychologiczne: Teoria i praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Januszkiwcz, K. (2016). Wykorzystanie testów psychologicznych w praktyce zarządzania. Zeszyty Naukowe, 7(955), 57-96.
Kategoryzacja narzędzi diagnostycznych (2012), Polskie Towarzystwo Psychologiczne, http://www.ptp.org.pl/modules.php?name=News&file=article&sid=463.
Ornowicz, W. (2016). Udostępnianie testów psychologicznych dla osób niebędących psychologami – aspekty etyczne i profesjonalne. Roczniki Teologiczne, 63 (1), 189-199.
Zespół konsultantów Instytutu oraz PTP PTP (2011). Raport z badania „Stosowanie testów w biznesie”. Pobrano z: https://ibd.pl/wiedza-dla-biznesu/raport-z-badania-stosowanie-testow-w-biznesie/

Autorstwo:  psycholodzy Patrycja Borowska i Daniel Rydel