Talenty, umiejętności, kompetencje czy predyspozycje?

talenty, kompetencje, umiejętności i predyspozycje

Na pewno nie raz spotkałeś się ze sformułowaniem “Masz talent”, gdy zrobiłeś coś wyjątkowo dobrze. Przy wykonywaniu specyficznego zadania ktoś wspomniał, że masz do tego predyspozycje, a pracodawca podczas rekrutacji zaznaczył, że na twoim stanowisku niezbędne są pewne kompetencje…

Talenty, kompetencje, umiejętności i predyspozycje to terminy, z którymi spotykamy się niemal każdego dnia. Używamy ich w różnych kontekstach, jednak definicja może okazać się nieco problematyczna. Jakie są różnice pomiędzy kompetencjami i umiejętnościami? Z czym się rodzimy, a co jesteśmy w stanie rozwinąć ciężką pracą? Na te oraz inne pytania odpowiedzi znajdziesz poniżej.

Czym są talenty?

talenty

Słowo “talent” nie jest czymś nowym – w starożytności określano nim jednostkę wagi. Odpowiadała ona około 42 kg i  służyła do odmierzania złota lub srebra. Inne źródła podają, że słowo to znaczyło „nosić ciężar”. Popularne stało się również używanie tego sformułowania jako synonimu pracownika.

Rozmowy o talentach są bardzo emocjonujące, gdyż wiele specjalistów spiera się czy on w ogóle istnieje. Jedna z grup przedstawia pogląd o ciężkiej pracy i godzinach treningu. Inna mówi o czymś, co “wysysamy z mlekiem matki”.

Niezależne, które podejście jest Ci bliższe – potoczna wiedza nie daje informacji, czym dokładnie są talenty. A przecież potrzebujesz znać to znaczenie, aby móc się nim świadomie posługiwać, wiedzieć jak zarządzać własnymi talentami i jak korzystać z nich w swoim życiu. Czym, więc są te talenty?

Jest to bardzo wysoki poziom zdolności, które przejawiają się w ponadprzeciętnej łatwości nabywania wiedzy lub sprawności w jakiejś dziedzinie. Niektóre talenty mogą być związane z cechami osobowości, które umożliwiają ich rozwijanie. Na przykład bycie osobą sumienną może się okazać pomocne przy rozwijaniu talentu muzycznego podczas gry na skrzypcach, ponieważ nauka gry na tym instrumencie wymaga bardzo dużo dyscypliny.

Jako wnikliwy czytelnik z pewnością zapytasz czym zatem są zdolności? Zdolności to różnice indywidualne (np. osobowość, temperament, inteligencja), które sprawiają, że mimo podobnych warunków (np. przygotowanie, motywacja) ludzie osiągają różne wyniki w uczeniu się i działaniu. Zdolności możemy traktować jako nasze wewnętrzne zasoby, dzięki którym pewne zadania wykonujemy bardziej lub mniej efektywnie. Odnoszą się one do naszego indywidualnego potencjału, możliwości i szans.

Terminem szerszym są uzdolnienia. Można je rozumieć jako szczególny zestaw właściwości fizycznych, zdolności specjalnych oraz cech osobowości, który sprzyja osiąganiu sukcesów w danej dziedzinie aktywności, np. matematyce, plastyce czy sporcie. Różnią się one od zdolności tym, że nie tylko wskazują na nasze możliwości lub potencjał, ale widoczne są w rzeczywistych osiągnięciach, które ujawniają się w codziennym życiu człowieka. Zarówno uzdolnienia jak i zdolności duża część badaczy uważa za wrodzone. Stanowią one bazę, na której nadbudowują się talenty. 

Właśnie dlatego wiele osób zakłada, że talenty również są dziedziczone i przynajmniej częściowo uwarunkowane genetycznie. Oczywiście często możemy zauważyć podobieństwa talentów pomiędzy rodzicami a ich dziećmi. Możliwym wytłumaczeniem jest jednak to, że dziecko, wychowujące się np. w domu muzyków dużo częściej obcuje zarówno z instrumentami, jak i dźwiękami.

 Bywa też tak, że talent nie zawsze ujawnia się we wczesnym dzieciństwie, bo na przykład nie ma odpowiednich warunków środowiska, aby go dostrzec. Dziecko o ponadprzeciętnych zdolnościach muzycznych bez swobodnego dostępu do instrumentów może np. tworzyć niezwykłą muzykę używając sprzętów domowych. Na podstawie talentów prezentowanych w dzieciństwie możemy przewidywać przyszłe osiągnięcia. Należy  pamiętać, że nie jest to wyrocznia, a na sukces składa się wiele czynników.

Świadomość posiadanych talentów może okazać się bardzo pomocna w budowaniu ścieżki kariery. Stąd bierze się popularność testów na talent, których zadaniem jest ich rozpoznanie. Czy rzeczywiście badają one talenty? Po lekturze dzisiejszego artykułu i analizie pytań z testu łatwo dostrzec, że większość z narzędzi bada jedynie potencjalne zdolności, a nie talenty czy uzdolnienia. A jak sprawdzić posiadane umiejętności?

Umiejętności

umiejętności

Umiejętności wymieniane są jako ważne w niemal każdym ogłoszeniu. Kandydaci wpisują je również do przesyłanych CV. Co one znaczą? Czy mają jakiś związek ze wspomnianym wcześniej talentem? Przyjrzyjmy się im bliżej.

Umiejętności polegają na skutecznym wykonywaniu zadań oraz rozwiązywaniu problemów charakterystycznych dla danej dyscypliny lub zawodu. Wykorzystywane są zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym, np. dobra organizacja pracy.

 Chcesz mieć pewność, że znasz swoje umiejętności? Sprawdź czy spełniają one 5 charakterystycznych warunków:

  • Nabywane w trakcie rozwoju 
  • Niezależne od emocji i przekonań 
  • Związane z talentem i predyspozycjami (o predyspozycjach przeczytasz w dalszej części artykułu) 
  • Można je rozwijać w trakcie treningu, jednak nie każdy jest w stanie osiągnąć ten sam poziom wykonania 

Jednym z najbardziej popularnych podziałów umiejętności jest ten na umiejętności miękkie i twarde. Być może spotkałeś się z nim kiedyś w trakcie rekrutacji? Jest on ważny pod kątem tworzenia CV. Odpowiednie przedstawienie swoich umiejętności twardych i miękkich, dopasowanych do danego stanowiska pomoże Ci wyróżnić się wśród setek innych kandydatów. Nie wiesz jaka jest między nimi różnica? Poniżej wszystko tłumaczymy. 

Umiejętności twarde to takie, które nabywamy w trakcie nauki np. na kursie języka obcego. Można się ich stosunkowo szybko nauczyć lub je rozwinąć. Ich posiadanie potwierdzają np. certyfikaty. Są one podawane w ofercie pracy np. wymagana znajomość języka angielskiego na poziomie C1, znajomość określonego języka programowania lub praktyczna umiejętność tworzenia projektów graficznych.

Umiejętności miękkie są związane z szeroko pojętymi zdolnościami społecznymi. Trudno je zweryfikować, gdyż są oceniane subiektywnie. W celu sprawdzenia kandydata rekruter może np. poprosić o odegranie scenki. Są one uniwersalne, tzn. przydadzą się na wielu stanowiskach, natomiast proces ich rozwijania jest czasochłonny i trudny. Potencjalne umiejętności miękkie, które mogą okazać się priorytetowe w rekrutacji to umiejętności komunikacyjne (posiadasz je jeśli łatwo nawiązujesz kontakty z innymi ludźmi, umiesz jasno wyrazić swoje potrzeby i myśli, negocjacja nie jest dla ciebie obcym pojęciem) oraz pewność siebie (budujesz autorytet wśród ludzi, z którymi pracujesz, wymagasz od innych szacunku, ale tobie również go nie brakuje, jesteś asertywny – umiesz wyrazić swoje zdanie i powiedzieć “nie” gdy jesteś wykorzystywany lub po prostu nie masz ochoty na jakieś działanie).

Jak umiejętności mają się do poznanych przez Ciebie talentów? Łatwiej je zmieniać, rozwijać, uzupełniać. Nie są wrodzone ani dziedziczone. Mogą być też na niskim, średnim lub wysokim poziomie. Talenty z definicji są na poziomie baaardzo wysokim. Pora teraz na kompetencje.

Czym są kompetencje?

kompetencje

Kompetencje i umiejętności w języku potocznym stosowane są zamiennie. Czy słusznie? Czytając ten artykuł zapewne już wiesz, że nie. Są to odrębne terminy, a stosowanie ich jako synonimów może doprowadzić do nieporozumień. Chcesz nauczyć się rozróżniać te dwa terminy? Zerknij na poniższą grafikę, która Ci to ułatwi.

kompetencje a umiejętności

Na kompetencje składają się Twoja wiedza, umiejętności i postawa. Oznacza to, że w dużej mierze jakość kompetencji zależy od Twoich chęci rozwoju. To chyba dość motywujące? 🙂 Kompetencje prowadzą do działań, które jesteś w stanie sukcesywnie realizować. Nabywanie kompetencji możemy zilustrować na prostym przykładzie:

nabywanie kompetencji
WIEDZA W szkole zdobywasz wiedzę na temat budowy i konserwacji roweru oraz tego, jak być odpowiedzialnym użytkownikiem ruchu drogowego.
UMIEJĘTNOŚCIPróbujesz wykorzystać wcześniej zdobytą wiedzę w praktyce. Pompujesz opony, myjesz rower, samodzielnie podwyższasz siodełko.
POSTAWACzujesz się pewnie na drodze. Dzięki nabytej wiedzy i umiejętnościom nie stwarzasz zagrożenia i wiesz w jaki sposób pomóc innym w razie trudności.

“Kompetencje” to fraza najczęściej wyszukiwanych pod kątem tworzenia CV.  Na rynku dostępnych jest wiele szkoleń oferujących rozwój kompetencji. Warto zatem przyjrzeć się bliżej, jak są one definiowane.

Jest to zestaw umiejętności, wiedzy i postaw, które sprawiają, że człowiek jest w stanie sprostać zadaniom i wykonać je na ponadprzeciętnym poziomie. Mają prowadzić do pomyślności jednostki oraz efektywnego działania.  Na kompetencje składają się:

kompetencje

Kompetencje kluczowe, czyli jakie?

kompetencje kluczowe

Podczas rekrutacji bardzo często oceniane są kompetencje kluczowe. O co chodzi? To pytanie nie dotyczy tych kompetencji, które masz najlepiej rozwinięte, ale tych, które są ważne dla pomyślnego życia oraz dobrego funkcjonowania. Różnią się w zależności od kultury. Są to np.:

  1. komunikacja w języku ojczystym; 
  2. komunikacja w językach obcych; 
  3. technologie informacyjne i komunikacyjne; 
  4. przedsiębiorczość; 
  5. kompetencje interpersonalne i obywatelskie; 
  6. umiejętność uczenia się; 
  7. kultura ogólna.

Czym kompetencje różnią się od umiejętności? Są pojęciem szerszym W przypadku kompetencji ważne jest nie tylko czy potrafisz coś zrobić, ale również czy chcesz lub masz predyspozycje do tego, by to robić.

Predyspozycje

predyspozycje

Ostatnim przystankiem tego artykułu są predyspozycje.  Predyspozycje kształtują się na bazie naszych cech osobowości, wpływ na  nie wywiera również środowisko, w którym dorastamy. Predyspozycje powodują, że ktoś szczególnie nadaje się do konkretnego zadania. Predyspozycje są kształtowane m.in. przez: 

  1. cechy osobowości 
  2. temperament 
  3. zainteresowania 
  4. wartości 

Czy predyspozycje wpływają na pracę? Stanowczo tak! Na podstawie predyspozycji można dopasować osobę do danego stanowiska. Można to wyjaśnić za pomocą prostego przykładu. Dobrym dopasowaniem będzie osoba o dużej empatii pracująca jako nauczyciel w przedszkolu, gorszym natomiast człowiek o wysokiej impulsywności pracujący jako księgowy.

Jeżeli jeszcze nie wiesz jakie masz predyspozycje poniżej przedstawiamy ich przykładową listę. Wyszczególnionych zostało 6 rodzajów, zgodnie z koncepcją predyspozycji zawodowych, co ułatwia ogólne rozeznanie się. Predyspozycje dzielimy na:   

  1. artystyczne (na przykład: bogata wyobraźnia, kreatywność)
  2. badawcze (sceptycyzm, intelektualizm)
  3. konwencjonalne (rutyna, przestrzeganie reguł)
  4. przedsiębiorcze (umiejętność perswazji, wysokie ambicje)
  5. realistyczne (zdolności praktyczne i techniczne)
  6. społeczne (empatia, opiekuńczość)

Każdy człowiek posiada je wszystkie, różne jest natomiast ich natężenie. To ono ostatecznie decyduje o tym, czy ktoś spełnia wymagania danego stanowiska. Dobre dopasowanie powoduje, że pracownik jest skuteczny i zmotywowany, ma także wyższą samoocenę. 

Predyspozycje, talenty, kompetencje i umiejętności są bardzo ważne w dzisiejszych czasach. Istotna jest zdolność odróżnienia ich od siebie. Dzięki temu będziemy wiedzieć, co jesteśmy w stanie jeszcze poprawić, a jakich zachowań raczej już nie zmienimy. Pozwoli to także na uniknięcie marnowania czasu na szkoleniach rozwojowych, które nie są dla nas wartościowe. 

Kompetencje i umiejętności jesteśmy w stanie wyćwiczyć, za pomocą treningów i długotrwałych ćwiczeń. Predyspozycje są raczej wrodzone i mamy niewielkie pole do popisu przy ich zmianie. Możemy natomiast je rozwijać np. poprzez wybranie odpowiednio dopasowanego zawodu.

Bibliografia:

Bandach, M. (2013). Trening umiejętności społecznych jako forma podnoszenia kompetencji społecznych. Economics and Management, 4, 82-97. DOI: 10.12846/j.em.2013.04.06
Białecki, I. (2006).Pojęcie kompetencji a polityka wobec edukacji i rynku pracy. Nauka i Szkolnictwo Wyższe, 2(28), 97-107.
Fastnacht, D. (2006). Miękkie kompetencje w zarządzaniu. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach, 1(2), 109-114.
Grzegrzółka, A. (2019). Umiejętności interpersonalne – TOP 10, które warto rozwijać. Pobrane z: https://blog.absolvent.pl/umiejetnosci-interpersonalne-top-10-ktore-warto-rozwijac/
Grzyb, K. (2014). Jak odróżnić zdolność od uzdolnienia, czyli rozpoznawanie uzdolnień i wspieranie rozwoju ucznia zdolnego. Pobrane z: http://www.edukacja.edux.pl/p-25096-jak-odroznic-zdolnosc-od-uzdolnienia.php.
Janaszek, K. (2013). Predyspozycje indywidualne studentów wyróżniających się. Adam Mickiewicz University Press, 37, 89-99.
Jasińska, M., Podgórska, K. (2015). Między oczekiwaniami a rzeczywistością – umiejętności miękkie u osób wchodzących na rynek pracy. e-mentor, 5(62), 6–20.
Juniewicz, M. (2018). Jak predyspozycje wpływają na przebieg Twojej kariery. Pobrane z: https://monikajuniewicz.pl/predyspozycje/.
Kaleta, M. (2020). Predyspozycje. Pobrane z: https://mfiles.pl/pl/index.php/Predyspozycje.
Konieczna- Kucharska, M. (2015). Miękkie i twarde kompetencje nauczycieli. Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej Zarządzanie, 19, 229-241.
Rydel, D. (2017). Intensywność naturalnego treningu społecznego a kompetencje społeczne i emocjonalne, praca magisterska, niepublikowana, promotor dr Katarzyna Martowska. Warszawa: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Springer. A. (2011). Problemy definiowania i klasyfikowania kompetencji pracowników. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, 34, 249-259.
Stodolak, S. (2009). Kompetencje a umiejętności. Pobrane z: https://www.psychologia.biz.pl/kompetencje-a-umiejetnosci/.

Autorstwo: Anna Wilusz, Aleksandra Biernat, pod redakcją psychologów Patrycji Borowskiej i Daniela Rydla